δακτυλιοσκώληκες

Φύλο σκωληκομόρφων ζώων με κυλινδρικό σχήμα. Το σώμα τους εμφανίζει μεταμερική δομή, αποτελείται δηλαδή από πολλά δακτυλιοειδή τμήματα (ή μεταμερίδια), σε καθένα από τα οποία υπάρχει μια εσωτερική κοιλότητα που καθεμία περιέχει τα ίδια όργανα. Σε μερικούς δ. όλα τα δακτυλιοειδή τμήματα, εκτός από το πρώτο και το τελευταίο, είναι ίσα (ομόνομη μεταμέρεια)· σε άλλους, αντίθετα, τα μεταμερή τμήματα μιας περιοχής του σώματος είναι διαφορετικά από τα μεταμερή τμήματα μιας άλλης, στην εξωτερική όψη και στα όργανα που περικλείουν (ετερόνομη μεταμέρεια). Μερικά είδη δ. ζουν στη θάλασσα, άλλα σε λίμνες και ποταμούς και άλλα στο έδαφος. Από τα θαλάσσια είδη μερικά είναι μονίμως προσκολλημένα στον βυθό (εδραία) και ζουν μέσα σε κοιλότητες ή κόγχες που σχηματίζονται από μία ειδική ουσία που εκκρίνουν τα ίδια τα ζώα ή από κόκκους άμμου ή από συγκολλημένα κομμάτια οστράκων. Άλλα υδρόβια είδη και εκείνα του εδάφους είναι ικανά να μετακινούνται με μία χαρακτηριστική σύσπαση των μυών του σώματος και με τη βοήθεια λεπτών εξαρτημάτων (σμήριγγες), που επενδύουν το δέρμα τους. Οι δ. διαιρούνται σε πέντε ομοταξίες: αρχιανελλίδες, πολυχαίτες, μυζοστόμους, ολιγοχαίτες και βδελλοειδείς. Οι αρχιανελλίδες είναι γενικά θαλάσσιοι οργανισμοί. Η μεταμέρειά τους δεν είναι εμφανής στην όψη τους, ενώ το νευρικό σύστημα αποτελείται από ένα σχοινίο χωρίς γάγγλια, που βρίσκεται στην κοιλιακή περιοχή. Τα αισθητήρια όργανά τους αποτελούνται από οφθαλμούς, αισθητήριες κεραίες και αρθρωτά αισθητήρια εξαρτήματα. Είναι ζώα γονοχωριστά ή ερμαφρόδιτα. Ένα γένος γνωστό στη Μεσόγειο με διάφορα είδη είναι ο πρωτόδριλος. Οι πολυχαίτες είναι και αυτοί σχεδόν όλοι θαλάσσιοι, με εμφανή εξωτερική μεταμέρεια, και διαθέτουν πολυάριθμες σμήριγγες. Στις εδραίες μορφές, που ζουν μέσα σε μια μικρή κόγχη, η μεταμέρεια είναι ετερόνομη και τα βράγχια βρίσκονται στο μέσο και μπροστινό τμήμα του σώματος. Αντίθετα, οι πολυχαίτες πλάνητες έχουν ομόνομη μεταμέρεια και κάθε μεταμερίδιο έχει βράγχια και σαρκώδη εξαρτήματα, τα παραπόδια. Στους πολυχαίτες το μήκος μπορεί να ποικίλλει από ένα χιλιοστό έως μερικά μέτρα. Το στόμα έχει μερικές φορές στο άκρο του μία προβοσκίδα. Είναι ζώα συνήθως γονοχωριστικά και σε μερικά είδη τα αρσενικά και τα θηλυκά μπορούν να διακριθούν από έναν χαρακτηριστικό διμορφισμό. Μερικά είδη του γένους αρενίκολα, που ζουν στον βυθό της Μεσογείου, τα χρησιμοποιούν οι ψαράδες για δόλωμα. Στους μυζοστόμους η εξωτερική μεταμέρεια δεν είναι ευδιάκριτη, ενώ έχουν σώμα πλατύ σε σχήμα μακρουλό ή δισκοειδές. Οι δ. αυτοί, με μήκος μικρότερο από τρία χιλιοστά, αποτελούν μία ομοταξία με μικρό αριθμό αντιπροσώπων, είναι ερμαφρόδιτοι και παρασιτούν σε διάφορα εχινόδερμα, κυρίως κρινοειδή. Στους ολιγοχαίτες, που στο παρελθόν αποτελούσαν μαζί με τις τρεις προηγούμενες ομοταξίες την ομάδα των χαιτοπόδων, ανήκει το κοινό σκουλήκι της γης ή γεωσκώληκας. Οι δ. αυτοί, που το μήκος τους μπορεί να ποικίλλει από ένα έως δύο χιλιοστά, ζουν στο υγρό έδαφος, όπως ο γεωσκώληκας, ή στον λασπώδη βυθό των γλυκών νερών. Οι βδελλοειδείς, στους οποίους ανήκει και η κοινή βδέλλα, διακρίνονται από μερικούς χαρακτήρες: σε καθένα από τα δύο άκρα τους έχουν έναν μυζητήρα· δεν διαθέτουν γενικά σμήριγγες· η επιδερμική τους μεταμέρεια δεν ανταποκρίνεται προς την εσωτερική. Πολλά βδελλοειδή ζουν στα γλυκά νερά, άλλα στο υγρό έδαφος και άλλα είναι θαλάσσια· στις τροπικές περιοχές υπάρχουν επίσης δενδρόβια είδη. Γενικά, οι δ. αυτοί τρέφονται με αίμα σπονδυλόζωων, το οποίο απομυζούν με τη βοήθεια του μυώδους φάρυγγα που βρίσκεται πίσω από τη στοματική κοιλότητα. Μερικά είδη είναι σαρκοφάγα και τρέφονται με οργανικά υγρά που απομυζούν από τη λεία τους, τα περισσότερα όμως είναι φυτοφάγα. Το γένος protula των πολυχαιτών, ομοταξίας των δακτυλιοσκωλήκων. Ο γεωσκώληκας, είδος δακτυλιοσκώληκα, ζει σε υγρό έδαφος ή στον λασπώδη βυθό των γλυκών νερών. Οι βδέλλες είναι από τα χαρακτηριστικότερα είδη δακτυλιοσκωλήκων. Οι δακτυλιοσκώληκες, ασπόνδυλα σκωληκόμορφα, παρουσιάζουν το φαινόμενο της μεταμέρειας, δηλαδή το σώμα τους χωρίζεται σε όμοια δακτυλιοειδή τμήματα, εκτός από τα τμήματα των άκρων, που μπορεί να διαφέρουν. Αποικία δακτυλιοσκωλήκων του γένους sabellaria. Οι κόγχες είναι σχηματισμένες από άμμο και καθεμία φιλοξενεί από έναν δακτυλιοσκώληκα.